Jongensprostitutie: seks voor een spelcomputer

Twee jaar geleden begon Daniëlle als zorgcoördinator mensenhandel en jeugdprostitutie bij Lumens. Al snel viel haar op dat rondom jongensprostitutie weinig tot niets bekend was. "Er wordt vooral geconcentreerd op vrouwelijke slachtoffers. Ik kreeg de opdracht meer zicht te krijgen op de jongens, uit te vinden hoe die groep zich kenmerkt, welke hulp zij nodig hebben – mits ze daar open voor staan – of die hulp er is en hoe we die inrichten of opzetten."

Hoe ben je te werk gegaan?
"Ik had er allemaal literatuur op na kunnen slaan, maar de beste manier leek me om persoonlijk met de jongens in contact te komen. Ik ben me dus gaan begeven op diverse datingapps en -sites, waaronder ook Gay.nl, waar jongens hun lichaam aanbieden voor geld. Op den duur lukte het me ook om met jongens face to face in contact te komen. Vaak achter een station of op een andere verdekte plek."

Hoe win je hun vertrouwen?
"Aan het begin van het gesprek geef ik gelijk aan wie ik ben en waar ik op uit ben. Ik vraag hen of ze mij meer kunnen vertellen over het wereldje en of ik ze ergens bij kan helpen. Negen van de tien keer krijg ik zoals verwacht geen reactie, maar een enkele keer hoor ik iets terug. Vaak zijn jongens in eerste instantie erg argwanend, daarom geef ik ze mijn telefoonnummer. Zo kunnen ze me appen en mijn foto zien. Stukje bij beetje win ik hun vertrouwen. Wat ook helpt is dat ik het jargon uit het wereldje steeds beter leer kennen."

Schrik je af en toe van de verhalen die je aantreft?
"Zeker, maar ik sta er nog steeds totaal onbevooroordeeld in. Ik geloof dat iedereen een reden heeft om iets te doen. Iedereen maakt weleens een verkeerde keuze. Ik ben er niet om daarover te oordelen; ik wil weten hoe ik die jongens uit de prostitutie kan helpen. Of hoe ik ze kan helpen er op hun eigen voorwaarden in te blijven werken, als ze dat willen. Soms blijft het daarom bij app-contact, maar andere keren spreek ik face to face met ze af. Veel hulpverleners zijn van mening dat je geen veldwerk meer hoeft te doen, omdat alles zich online afspeelt. Ik vind dat de grootste misvatting die er is."

Leg eens uit.
"Het contact leggen gebeurt vaak online, maar de seks is in de meeste gevallen niet virtueel. De jongens spreken af in een auto, op een hotelkamer, achter een station. Je moet er dus als zorgcoördinator op uit. Wanneer de jongens mij zien, vallen daarbij meestal de laatste twijfels weg. Dan pas gaan ze echt openstaan voor hulp."

Wat voor verhalen komen er naar voren in je gesprekken? Zijn loverboys bijvoorbeeld een groot probleem in de jongensprostitutie?
"Helaas wel. Een grote groep komt via hun partner of date in aanraking met prostitutie. Achteraf is het altijd lastig om te bepalen of het vriendje niet gewoon altijd een loverboy is geweest. Veel slachtoffers hebben bij mij aangegeven dat het verdraaid lastig is om uit het wereldje te stappen wanneer je eenmaal één keer de stap hebt gezet."

Omdat ze worden gechanteerd?
"Ja. Slachtoffers worden bang gemaakt met opmerkingen als: “Wat zullen je vrienden er niet van vinden dat je seks hebt gehad met een man?”. Velen van hen zijn nog erg jong en zijn nog niet uit over hun seksuele oriëntatie. Ik weet uit persoonlijke ervaring hoe onprettig het is als andere mensen dat voor jou in gaan vullen. De loverboys spelen in op die angst."

Is dat waarom deze problematiek ook zo verstopt is, denk je?
"Dat weet ik wel zeker. Het blijvende taboe op homoseksualiteit maakt dat jongensprostitutie erg verborgen is. Daarnaast bestaat er onder veel jongens een aversie tegen het woord “slachtoffer”. Bij een meisje is die rol meer geaccepteerd, bij jongens wordt er vaak sneller van uitgegaan dat het hun eigen keuze geweest moet zijn. Het is als jongen veel moeilijker om slachtoffer te zijn dan als meisje."

Heb je een idee van de grootte van het wereldje?
"De homogemeenschap is redelijk groot, maar in de contreien waarin dit zich afspeelt lijkt iedereen elkaar te kennen. Er worden vaak ongevraagd namen van jongens lukraak verspreid. Op een gegeven moment is het heel moeilijk voor hen om nog iemand te vinden buiten dat wereldje, iemand die niet alleen uit is op seks. Veel slachtoffers herkennen op een gegeven moment het verschil niet meer en blijven er daarom in hangen."

Van welke ontdekking sta je het meest te kijken?
"Dat er een grote vraag is naar extreem jonge jongens. Door die vraag is het aanbod er ook. Hoe jonger, hoe beter, lijkt het. Ik sprak jongens van 20, 21 die zich veel jonger voordeden. Boven de 20 zijn ze namelijk al niet meer interessant voor een groot deel van de klanten. Ik kwam echter ook in aanraking met jongens van 13, 14 jaar oud. Zij waren ontzettend gewild. Ik heb hen meerdere keren gevraagd of geen enkele man ze ooit had gezegd dat ze écht te jong waren. Die man waren ze nog niet tegengekomen."

Hoe belandt zo’n jonge tiener in dit wereldje?
"Sommige jongens willen snel een paar nieuwe schoenen of een spelcomputer kunnen kopen. Via Google tikken ze “snel geld verdienen” in en al gauw komen ze uit bij escortsites. Velen zeiden me het gewoon één keer te willen doen, om iets van hun verlanglijstje te kunnen kopen. Pas daarna ontdekken ze dat ze vervolgens niet meer aan het wereldje kunnen ontsnappen. Ze overzien vaak niet wat het psychisch met hen doet. Ze voelen zich vies en uit angst dat anderen erachter komen wat ze gedaan hebben, raken ze steeds meer verstrikt in het web. Wanneer ze eenmaal “te oud” zijn, worden ze soms ingezet om andere, jongere jongens te ronselen. In ruil daarvoor hoeven ze dan zelf geen seksuele handelingen meer te verrichten. Zo heb ik bijvoorbeeld een jongen gesproken die de opdracht kreeg om Marokkaanse jongens van tussen de 14 en 16 jaar oud te vinden."

Die had waarschijnlijk een enorm schuldgevoel toen hij zijn verhaal aan jou vertelde.
"Zeker. Maar ik heb er alles aan gedaan om hem niet het gevoel te geven dat hij een dader is. Uiteindelijk is hij namelijk net zo goed een slachtoffer. Hij zat helemaal klem, maar we hebben hem gelukkig op een goede manier eruit weten te krijgen. Die verhalen raken me wel heel erg. Hij was zelf slachtoffer geweest en is er uiteindelijk toe gedwongen om ervoor te zorgen dat anderen hetzelfde leed als hij ondergingen. Uit lijfbehoud. Vreselijk. Dat groomen is een veelvoorkomende manier om nieuwe jongens binnen te slepen."

Groomen?
"Groomen is digitaal kinderlokken. De dader legt contact met zijn slachtoffer via datingmedia en chatprogramma’s en chanteert kwetsbare jongeren om seksuele handelingen te verrichten. Het selecteren van potentiële slachtoffers staat ook wel bekend als hawking. Een jongen die er op zijn foto’s wat schuchter uitziet, die misschien net heeft geschreven dat hij heel graag iets wil hebben is een potentieel slachtoffer. Daar wordt op gescreend."

Zetten Nederlandse gemeenten sterk in op de aanpak van jongensprostitutie? 
"Nog niet heel erg. De middelen worden vooral ingezet voor het helpen van vrouwelijke slachtoffers. Door het lobbyen de laatste jaren merk ik wel dat steeds meer instanties hun ogen openen voor deze kant van het probleem. Op scholen probeer ik ook aan te geven dat ze hun blik moeten verruimen. Dat in klassen moet worden aangegeven dat jongens net zo goed in aanraking kunnen komen met prostitutie."

Is het soms niet gevaarlijk voor jongens om contact met jou op te nemen?
"Nee. Ik ben zorgcoördinator, ik ben er dus puur voor het slachtoffer. Ik hou me niet bezig met het pakken van de daders. Er wordt geen politie bij gehaald, tenzij het slachtoffer daar zelf om vraagt. Als ze hulp willen van een derde instantie, een psycholoog bijvoorbeeld, zorg ik dat die er komt. Als ze puur hun ei bij mij kwijt willen, dan blijft het daarbij. Ik hoef niet altijd hun naam, toenaam en adres te hebben. Zo blijft de hulp zo laagdrempelig mogelijk. Veel jongens zijn bang dat er gelijk een heel dossier over ze wordt aangelegd als ze contact met mij hebben. Ik hoef ze echter niet zo nodig in een systeem te registreren. De spaarzame gegevens die ik van ze heb anonimiseer ik. Veel meer instanties zouden naar mijn mening zo te werk moeten gaan. Al die persoonlijke informatie is in het begin vaak totaal niet van belang."

Hoe begeleid je een jongen uit zo’n schadelijke omgeving?
"Eerst brengen we samen zijn verhaal in kaart, dan bespreken we zijn wensen. Sommigen willen eruit, sommigen willen er onder andere voorwaarden in blijven werken. Als ze onder druk worden gezet door een pooier, dan trek ik na of ze gevaar lopen door eruit te stappen. Is dat het geval, dan regel ik een veilig onderkomen. Ik probeer ze stapje voor stapje los te weken."

Plof je aan het einde van de dag weleens moedeloos op de bank?
"Regelmatig. Vooral tijdens het eerste halfjaar veldonderzoek ben ik goed geschrokken. Het ergste idee vind ik dat ik nu waarschijnlijk pas het topje van de ijsberg in kaart heb gebracht. Er moeten nog zoveel meer slachtoffers zijn."

Ben je op zoek naar hulp of vermoed je dat een vriend of kennis mogelijk in aanraking is gekomen met een loverboy of mensenhandelaar? Neem dan contact op met Expertisecentrum Mensenhandel en (Jeugd)Prostitutie. Bellen kan veilig én anoniem via 06-14317981 / 06-52788361 of mail naar zorgcoordinatie-MP@lumenswerkt.nl. Een anonieme tip kan al van grote waarde zijn!

Meer info: www.expertisecentrum-mensenhandel-jeugdprostitutie.nl