Dwergstaat Malta laat Nederland ver achter zich op het gebied van vrijzinnige LHBTQ-wetgeving. Wat is er aan de hand op het uiterst katholieke eiland dat uit zijn voegen barst van erfgoed?
In zijn jaarlijkse monitor vergelijkt ILGA, een internationale LHBTQ-belangenorganisatie, 49 Europese landen met elkaar. Aan de hand van bijna tachtig onderwerpen wordt met name de wetgeving in die landen beoordeeld op gelijkwaardigheid en mensenrechten. Nederland staat in deze Rainbow Europe 2019-index op de veertiende plaats en scoort net geen 5; met name op de deelgebieden ‘discriminatie’ en ‘hatecrime/hatespeech’ doet Nederland het niet zo goed. Malta staat fier bovenaan met een dikke 9. Op bijna alle onderwerpen waarop het land is onderzocht, doet het dwergstaatje het goed – alleen het asielbeleid kan nog wat verbeterd worden. Winq vloog met Eliza was here naar Malta en ging op onderzoek uit.
In grotten kun je hierogliefen van pre-, pre-, prehistorische dieren vinden. Nóg ouder dan Gerard Joling.
De eilandstaat ligt onder Sicilië aan de zuidkant van de Middellandse Zee en is ongeveer net zo groot als Rotterdam. Vóór de ijstijd zat Malta met een landtong vast aan Afrika en misschien is er daarom zo veel oudheid te vinden. Van opgravingen en tempelcomplexen wordt gedacht dat ze duizenden jaren voor Christus zijn gebouwd – ver voor de piramides van Egypte. In grotten kun je hiërogliefen van pre-, pre-, prehistorische dieren vinden (nóg ouder dan Gerard Joling) en naar verluidt staat het oudste bouwwerk ter wereld ook op Malta. Voor onervaren bezoekers zijn die resten niet meer dan een paar stenen. Geleerden weten echter op wonderbaarlijk wijze te vertellen hoe het bouwwerk eruit moet hebben gezien en welke doelen de ruimtes dienden – “Dit was de keuken.”
Welkome consecratie
Ook eeuwenoud maar in Malta nog springlevend: de katholieke kerk. Uit recent onderzoek blijkt dat 98 procent van de bevolking zich als katholiek profileert. Dat is niet verwonderlijk: eigenlijk voelen de Maltezers zich Italiaans en op iedere straathoek staat een kerk, kathedraal of minstens een beeld van een lijdende Jezus of Maria op een sokkel. Toch heeft dit zeer religieuze land de meest homovriendelijke wetten van heel Europa aangenomen. Daar heeft de kerk een rol in gespeeld. Aartsbisschop Charles Scicluna van Malta is een vrijdenkende man. Vorig jaar publiceerde een conservatieve katholieke groep een pamflet waarin het homohuwelijk werd afgedaan als geen écht huwelijk. Scicluna sprong in de bres, distantieerde zich ervan en verwierp het pamflet als ‘propaganda’. Ook zou hij gezegd hebben dat sommige principes belangrijker zijn dan het opvolgen van orders – hij refereerde opnieuw aan het huwelijk voor partners van gelijk geslacht. De christelijke LHBTQ-groep Drachma spande een regenboogvlag over het altaar om op te roepen tot het einde van homofobie – dat vond Scicluna allemaal prima. En hij niet alleen: de bisschop van Gozo, het kleine eiland dat onderdeel is van Malta, nam twee jaar geleden op officiële wijze een pro-gayfotoboek in ontvangst. Overigens heeft Drachma op zijn site en als persbericht een open brief gepubliceerd die begint met de volgende woorden: “Beste homoseksuele persoon, gefeliciteerd met het feit dat je een volkomen normaal mens bent. Je bent niet ziek of geestelijk gestoord. Je bent niet slecht. Het is niet de schuld van jou of je ouders dat je homo bent. Het is niemands fout”, en daarna volgen allemaal referenties aan de Bijbel. Zo vlak onder de rook van Rome is Malta misschien wel de luis in de pels van het Vaticaan.
De kerk voert dus nauwelijks strijd met de regenboogfamilie van Malta, maar het is niet de kerk die heeft gezorgd voor de eerste plaats op de ILGA-index. Dat zijn de sociaaldemocraten geweest. Malta heeft een overzichtelijk politiek systeem: rechtse christendemocraten zijn verenigd in de Nationale Partij en op links regeren de sociaaldemocraten via de Labour Partij.
Jarenlang lag de macht op rechts maar sinds 2013 is het Labour die aan de touwtjes trekt. Met goed gevolg: op Malta mag je trouwen, adopteren en in transitie. Haatpreken worden in de kiem gesmoord. Niet dat Malta daarmee meteen tot heilstaat moet worden uitgeroepen: twee jaar geleden werd op het eiland een journalist die onderzoek deed naar corruptie met een autobom om het leven gebracht.
It’s the economy, stupid
Wie denkt dat een eilandje in de Middellandse Zee het vooral moet hebben van visserij, heeft het mis. Visserij en landbouw spelen geen rol van betekenis in de economie van Malta. Door gunstige kansspelwetgeving zijn enkele grote gokbedrijven op Malta gevestigd en ook de lage vennootschapsbelasting werkt als een magneet op buitenlandse ondernemingen. Verder kan het land bogen op een beetje industriële productie en scheepsbouw, maar het zijn toerisme-euro’s die uit de geldkraan stromen. Het land bestaat uit een aantal eilanden waarvan twee zijn bewoond en die hebben natuurlijk veel kustgebied.
Tel daar het mediterrane klimaat bij op en de Italianen, Duitsers en Britten vliegen er massaal heen. Vooral die laatstgenoemde groep: Malta is in handen geweest van vele volken, zelfs Napoleon Bonaparte heeft er een tijd huisgehouden. Het waren de Engelsen die zijn troepen verjoegen en het heeft tot 1964 geduurd voordat zij Malta onafhankelijkheid verleenden. Mede omdat iedereen er nog steeds Engels spreekt, voelen Britse toeristen zich er thuis.
Dat de opmars niet altijd zonder schade verloopt, ondervonden de inwoners van het dorpje Luqa. Daar wordt gewerkt aan de infrastructuur en worden onder meer de stoepen vernieuwd en verbreed. Bij de werkzaamheden vernielde een bulldozer begin mei per ongeluk het voorportaal van een zestiende-eeuwse kapel. Een lomperik zou denken: daar hebben ze er nog wel een paar honderd van.
Op iedere straathoek staat een kerk, kathedraal of minstens een beeld van een lijdende Jezus of Maria op een sokkel.
Mdina is een van de hoogtepunten. Letterlijk ook: vanuit de burcht boven op de heuvel kijk je over bijna het hele eiland heen. De cruiseschepen in de haven van hoofdstad Valletta lijken op speelgoedbootjes vanaf het terras van theetuin Fontanella. De vissersdorpjes en al dat erfgoed zorgen voor de couleur locale, maar de meeste activiteit speelt zich af in en rond Valletta. Bij ons bezoek werd de voetbalclub van Valletta – zeg maar het Ajax van Malta – kampioen, waarna de feestelijkheden het havenstadje totaal ontwrichtten. Een klein onderzoek leert dat Valletta het vorig jaar in Europa vrij snel moest opgeven na verlies tegen een team uit Bosnië. Valletta is een historisch stadje op een hooggelegen landtong waar behalve premier Muscat met zijn kornuiten, vooral cafés, restaurants en kerken te vinden zijn. In de St. John’s Kathedraal is een heuse Caravaggio (De onthoofding van Johannes de Doper) te bewonderen. Naast de kathedraal wordt een hele Caravaggio-vleugel gebouwd, die later dit jaar open zal gaan voor publiek.
Als er iets blijkt uit ons bezoek aan Malta, is dat Europa het land flink vooruit heeft geholpen. De open grenzen hebben de poort voor toerisme en Europese investeringen geopend en Europa heeft bovendien, met de linkse regering in het zadel, de mensenrechten een duw in de rug gegeven. En de bevolking profiteert, wordt welvarender en ziet dan zelf ook in: al dat liberalisme in Europa, dat is zo gek nog niet.
Olive House
Eén manier om naar Malta te reizen is met Eliza was here, een reisorganisatie gespecialiseerd in kleinschalige vakanties, weg van het massatoerisme. De accommodaties van Eliza was here staan bekend om de gastvrijheid, kwaliteit en kleinschaligheid. Vaak zijn er slechts een aantal unieke kamers beschikbaar. Ook fijn: bij Eliza krijg je een huurauto die volledig verzekerd is, wat op Malta eigenlijk wel nodig is.
Winq verbleef in het Olive House van John en Richard – een Brits koppel dat hier verzeild is geraakt. John: “Eigenlijk doe ik voornamelijk alles in het Olive House en Richard zorgt voor de tuin maar hij heeft ook nog een andere baan. Wij hebben vroeger samen veel huizen en appartementen verbouwd, eerst in Engeland en later op Malta. Ik wilde hier graag komen wonen en gelukkig wilde Richard wel met mij mee, haha. Omdat ik zo veel verbouwingen heb gedaan, leerde ik ook veel plekken op Malta kennen, onder meer dit eeuwenoude pand inŻebbuġ (Żebbuġ is ‘olijf’ in het Maltees, red.), midden op Malta.
Het huis was vervallen en Richard en ik hebben het vanaf de grond af aan op moeten knappen. Alles wat je ziet, hebben wij zelf verbouwd. Als gastheer vind ik het belangrijk dat ik iedereen die hier op bezoek komt, persoonlijk kan helpen en advies kan geven als ze dat willen. Ik dring mij nooit op maar ik ben er wel altijd. Het gehele hoogseizoen krijg ik mijn gasten via Eliza. Ik vind het een fijn bedrijf om mee te werken, dus waarom zou ik daar iets aan veranderen?”
Lees ook: “Ik verzet hemel en aarde om de LHBTQ-boel hier een beetje in beweging te krijgen”
Wil je zelf naar Malta? Neem eens een kijkje op gaymalta.com en Eliza was here.
