Seks in coronatijd: "Masturbatie is géén zwaktebod"

Veel cliënten spreekt therapeut Jeremy Heshof inmiddels via een videoverbinding, al ziet hij sommigen nog steeds fysiek. Daarbij houdt hij zich netjes aan de adviezen van het RIVM en GGZ Nederland. “Die videogesprekken zijn toch minder prettig. Ik zie niet wat er buiten het beeld gebeurt en bij een matige verbinding mis ik veel non-verbale communicatie. Soms denk ik dat iemand stilvalt of verdrietig wordt, maar dan blijkt het beeld gewoon bevroren. Face-to-face blijft het ook wennen; de maatregelen creëren extra afstand.”

Jeremy werkt twee dagen per week op de afdeling seksuele gezondheid van de GGD, waar hij PrEP-zorg verleent. Daarnaast runt hij vanuit zijn huis in Schaarsbergen (Arnhem) Praktijk Voor Mannen, waarmee hij zich – het laat zich raden – specifiek richt op mannen, ongeacht hun seksuele oriëntatie. Hij woont samen met zijn vriend Frederik en drie labradors. “Voor ons verandert er niet bijzonder veel. Frederik en ik hebben allebei een vitaal beroep – hij werkt in het onderwijs – dus we zijn net zo druk als altijd. Ook wonen we in een schandalig fijn huis, dat grenst aan een mooi bos, dus we hoeven niet de hele dag op elkaars lip te zitten. We hebben het erg getroffen. Dat is geen vanzelfsprekendheid en daar ben ik me heel bewust van. Hoe is dat voor jou, heb jij een vriend?

Ja en daar prijs ik me nu extra gelukkig mee. We wonen met zijn tweeën op 46 vierkante meter en dat verloopt vooralsnog harmonieus.
“Best een relatietest, in zo’n klein huis.”

Ik zei laatst inderdaad: hier kan geen verregende kampeervakantie in de polder tegenop. Dat gezegd hebbende, voor veel single vrienden van me is deze tijd een stuk heftiger en eenzamer. Een van hen sprak laatst over huidhonger. Dat vond ik een mooi, treffend woord voor wat veel mensen nu ervaren.
“Voor singles is dit inderdaad een lastige tijd, zeker voor de mannen die mijn praktijk bezoeken. Veel van hen hadden al problemen vóór corona, van erectiestoornissen tot het niet kunnen vinden van een geschikte partner of een ex waar ze niet overheen raken. Ik leer ze stap voor stap weer hoop vinden, maar vaak is die nog heel precair. En daar komt nu dus ineens die coronacrisis bovenop, waardoor ze ineens weer op zichzelf worden teruggeworpen. Veel van hen missen de seks, de prikkels.”

Is het voor veel mannen die jij spreekt een copingmechanisme?
“Vooral een goede uitlaatklep. Door seks kunnen veel mensen even hun zorgen verliezen, ontspannen. Dat wordt nu echt gemist.”

Op social media en datingsites en -apps loopt momenteel de campagne ‘Sex Date: NUffNIET!’, waarin gay en bi mannen wordt opgeroepen niet af te spreken voor seksdates.
“Dat vind ik een fijn, sterk initiatief en minder vanzelfsprekend dan je zou denken. ‘Wat een open deur’, hoorde ik laatst iemand zeggen. Dat vind ik helemaal niet. Ik spreek in mijn praktijk veel mensen met een seksverslaving, maar ook mannen met een verstandelijke beperking. Voor hen is het echt niet altijd zo makkelijk of vanzelfsprekend. Ik snap het in sommige gevallen wel. Als het jouw escape is uit een kloterelatie of een heterorelatie, dan is het niet zo eenvoudig. Daarom is die campagne heel belangrijk.”

Afkicken van drank of drugs gaat ook niet zonder slag of stoot, en daar krijg je vaak ook hulp bij.
“Precies. Het is te makkelijk om erover te oordelen. Help liever om de boodschap te laten landen. De mannen die nu nog seks hebben, worden op social media aan de schandpaal genageld, maar met het vingertje wijzen is echt te makkelijk. Zo zwart-wit is het niet. Ik probeer mijn cliënten duidelijk te maken dat ze er ook anderen mee in gevaar kunnen brengen. Voor sommige gay en bi mannen is corona dubbel lastig. Normaal zetten zij seks in stresssituaties als deze in om te ontsnappen of kalmeren en dat is dus in dit geval niet mogelijk. Zo’n patroon is niet heel makkelijk om te doorbreken. Ik ben overigens terughoudend met het gebruiken van het woord ‘seksverslaving’.”

Hoezo?
“Mensen vinden heel snel dat ze seksverslaafd zijn. Maar wanneer ik daar met hen over in gesprek ga, blijkt het negen van de tien keer enorm mee te vallen. Drie keer per dag aftrekken maakt je echt niet seksverslaafd – tenzij je dat bijvoorbeeld op werk of in de buurt van een schoolplein doet. Als je een normaal leven kunt leiden en jezelf of je omgeving geen schade berokkent, hoef je je nergens druk om te maken.”

Je noemde ook cliënten met een verstandelijke beperking. Hoe ervaren zij deze crisis?
“Voor hen is dit een heel ingewikkelde realiteit. Voor jongens met een verstandelijke beperking of bepaalde vormen van autisme, is structuur en regelmaat heel belangrijk. Het is lastig om hen uit te leggen dat aanraking en seks met vreemden ineens niet meer wenselijk zijn. Ik probeer scenario’s te schetsen om het duidelijker voor hen te maken. Ik leg ze uit wat de gevolgen kunnen zijn voor henzelf en anderen en vraag hen wat ze ervoor over hebben om dat te voorkomen. Vaak hadden ze er nog niet op die manier over nagedacht. Achteraf vraag ik ze samen te vatten wat ik ze heb verteld, om te checken of de belangrijkste dingen zijn blijven hangen.”

Welke raad geef je aan singles, of mensen die niet met hun partner of partners samenwonen en hen nu door corona in sommige gevallen niet kunnen zien?
“Om te beginnen zoek ik met hen naar andere vormen van zingeving, dat doe ik normaliter ook. Veel mannen die bij mij komen zeggen maar één ding te willen in het leven: zoveel mogelijk seks. Wanneer ik doorvraag, blijken ze ook graag te schilderen, lezen, wandelen. Die activiteiten vervangen seks niet, maar ze kunnen wel extra van pas komen in een tijd als deze. Als je niet samenwoont met je partner of partners en hen niet kunt zien, zou je deze tijd kunnen zien als een langeafstandsrelatie. Vraag jezelf af hoe je in die situatie contact en seksueel contact met hen zou onderhouden. Dat biedt misschien wat rust.”

En die seks, hoe vervang je die?
“Camseks is een goede optie. Sommige mannen hebben er nog nooit van gehoord, anderen hebben het nog nooit geprobeerd. Het is niet the real thing, maar voor nu kan het een goede vervanging zijn.”

Er komen wel de nodige privacyrisico’s bij kijken.
“Dat is inderdaad niet voor iedereen vanzelfsprekend, maar bij zo’n videochat kan iemand makkelijk een screenshot of opname maken. Dat zeg ik er, zeker bij jongere cliënten, altijd duidelijk bij. Als je het belangrijk vindt om je privacy te bewaken, zorg er dan voor dat je niet herkenbaar in beeld komt. En dan bedoel ik niet alleen je gezicht buiten beeld laten. Denk ook aan herkenbare objecten op de achtergrond of tatoeages. Daarmee zou iemand met kwade intenties je al kunnen chanteren. Datzelfde geldt bij sexting. Ik zeg niet: maak geen geile filmpjes of foto’s, maar áls je het doet: zorg er dan voor dat je onherkenbaar bent.”

Tenzij het je niet zoveel kan schelen dat er materiaal uitlekt.
“Precies, al zeg ik altijd: weet dat je verminderd toerekeningsvatbaar bent in een geile bui, zeker wanneer er drank of drugs bij komt kijken. Je wordt losser en denkt soms dat je de hele wereld aankunt. De spijt komt pas daarna. Soms zeggen mannen me dat ze toch via een datingapp met iemand hebben afgesproken, maar zich hebben voorgenomen om braaf op anderhalve meter afstand te blijven. Alleen maar een drankje doen. Ik veroordeel dat niet, maar zeg hen wel: weet hoe lastig het is om als jij straks in het park zit, met een drankje in je mik, nee te zeggen wanneer die date vraagt of je thuis ‘even verder wilt praten’. Dat is de kat op het spek binden. Dat kan het moment kan zijn dat je voor de bijl gaat. Als je in coronatijd toch met iemand naar bed gaat, moet je jezelf daarna wel in de spiegel kunnen aankijken. Dat is het belangrijkst.”

Een veiliger alternatief dan: masturbatie, al dan niet met een paar seksspeeltjes.
“Dat kan inderdaad net zo lekker, soms zelfs lekkerder zijn dan seks met anderen, maar voor menig man die mijn praktijk bezoekt, voelt dat als een zwaktebod. Veel van hen vinden het, onterecht, een beetje sneu.”

Waar heeft dat mee te maken?
“Vaak hebben ze een vertekend zelfbeeld. Sommigen hebben echt een aversie van hun eigen penis: ze vinden ’m te lelijk, te krom, altijd te klein. Een pik moet in hun ogen groot zijn, stijf en op commando graag. Er wordt zoveel aangemodderd met erectiepillen. Doordat ze hun eigen penis of lijf niet aantrekkelijk vinden, is masturbatie voor hen geen geldig alternatief. Het is lastig hen daarvoor te enthousiasmeren. Er wordt weinig over gesproken, maar de penisnijd van homo- en biseksuele mannen, daar kan ik een boek over schrijven.”

Je zou zeggen dat mannen hun eigen lijf het best kennen.
“Dat valt vies tegen. Veel mannen zijn niet in contact met hun lijf en vaak ook niet met hun geest. Veel versa mannen, die graag zowel neuken als geneukt worden, hebben het liefst seks met andere versa’s, omdat die ook weten hoe het voelt om te worden genomen. Mannen die honderd procent top zijn, rammen soms in één stoot een keiharde erectie bij hen naar binnen. Dat doet onwijs pijn. Het is niet zoals in een pornofilm, de anus is een spier, die moet ontspannen, daar kun je niet zomaar een harde penis in proppen. Ik geef mannen soms de opdracht om naakt voor de spiegel te gaan zitten, te masturberen en te kijken hoe het eruitziet. Dit is de perfecte tijd om je eigen lichaam beter te leren kennen.”

Een gezonde dosis narcisme praktiseren dus.
“Dat is echt heel belangrijk, die zelfliefde. Sommige mannen trekken zich alleen af onder het dekbed, of met het licht uit. Het is voor hen een taboe. Ongemak bij anale penetratie is dat ook, voor pijn bij vaginale penetratie is veel meer aandacht.”

Hoe verklaar jij die gevoelens?
“Menig bi of gay man heeft een vertraging in zijn seksuele ontwikkeling. Waar het voor hetero jongeren vanzelfsprekend is om rond hun 12de te beginnen met het ontdekken van hun seksuele gevoelens, zit er bij hen vaak een rem op. Ze hebben door dat ze anders zijn, willen dat niet en parkeren dus hun seksuele gevoelens. De inhaalslag komt pas later, soms veel later – ik had ooit een cliënt van eind zeventig, die pas zonder schaamte zichzelf durfde te zijn nadat zijn vrouw overleed. De eerste stapjes zijn bij zo’n inhaalslag meestal geen rustige kennismaking, maar direct seks, vaak ook veel. Er moet verloren tijd worden ingehaald. Daardoor wordt het stukje bewustwording van je lichaam soms overgeslagen.”

Vrees je voor een stijging in het aantal mensen met een pornoverslaving, nu iedereen aan huis gekluisterd is en veel pornosites tijdelijk gratis abonnementen aanbieden?
“Dat zal de toekomst uit moeten wijzen. Zolang je er met gezond verstand van geniet, kan porno weinig kwaad. Het gaat meestal mis wanneer je porno opzoekt uit een gemis, een leegte. Een slechte opvoeding bijvoorbeeld, een gebrek aan liefde of een ex die je misbruikte. Dan wordt het ingewikkeld. Dat merk ik ook bij jongens of mannen die heel dwangmatig masturberen. Ze zoeken steeds extremer op om tot dezelfde bevrediging te komen en soms lukt het ze letterlijk niet meer om klaar te komen.”

Maar heeft iedereen door dat ze die porno kijken om een gemis te compenseren?
“Niet altijd inderdaad, daar komen sommigen bij mij in de praktijk pas achter. Er valt winst te behalen in de opvoeding. Je moet jongeren porno kijken niet per se verbieden, eerder toelichten. Uitleggen dat pornosterren acteurs zijn en dat het grotendeels fictie is. Dat veel standjes niet per se comfortabel zijn.”

Denk je dat deze tijd voor sommige mannen die je spreekt ook leerzaam kan zijn?
“Ik vermoed van wel. Wij mensen willen altijd alles kunnen beïnvloeden, oplossen en het moet altijd goed gaan. Nu moeten we ons ineens leren overgeven aan allerlei beperkingen. Het is een aparte tijd, maar ook een waar we veel van kunnen leren. We moeten ineens een tandje minder, worden teruggeworpen op onszelf. Ik zeg dit met enige voorzichtigheid, maar voor een heleboel mensen is dat misschien iets positiefs.”