In 2019 zag de witte gay man in Hollywoodfilms meer en betere representatie dan ooit tevoren, maar trans personen en queer personen van kleur kwamen er bekaaid van af. Filmjournalist Nico van den Berg verdiept zich in deze dubieuze mijlpaal en bespreekt twee kleinere queer films die hier deze zomer te zien zijn. Beiden tevens over, jawel, witte homomannen.
In deze tijd van lege bioscopen en uitgestelde releases moet je als liefhebber van films met een queer verhaallijn blij zijn met een enkele Roze Filmdag in het Ketelhuis of een uitgeklede Pride Night bij Pathé. Laat staan dat je van Hollywood moet verwachten dat ze ineens het regenbooglicht hebben gezien.
“De conclusies van het rapport zijn zowel hoopgevend als teleurstellend”
Er zijn – ook op LHBTQ-gebied – belangrijker zaken die om aandacht schreeuwen. Toch heeft de Gay & Lesbian Alliance Against Defamation (GLAAD), een Amerikaanse non-profitorganisatie die zich inzet voor het stimuleren en bewaken van echte representatie van gay, bi en trans personen, opnieuw hun jaarlijkse, belangrijke rapport uitgebracht over LHBTQ-representatie in mainstream cinema. De conclusies zijn zowel hoopgevend als teleurstellend. Gelukkig hebben we deze zomer ook nog wat kleine maar fijne LHBT-films in de Nederlandse filmtheaters om het aandeel wat omhoog te trekken.
Recordjaar
De 2020 GLAAD Studio Responsibility Index. Zo noemt de organisatie hun rapport waarin ze meten of de grote Hollywoodstudio's hun 'verantwoordelijkheid' wel nemen rond queer representatie in hun blockbusters. Maar een eenduidig antwoord geeft het rapport niet. "A record year for LGBTQ representation in film - for gay white men" kopte een Amerikaanse nieuwssite. Want ja, van de 118 grote studiofilms uit 2019 die GLAAD onderzocht, waren er maar liefst 22 met een queer karakter of verhaallijn, maar dit positieve feit kan niet het tweede deel van de kop wegvegen. Het aantal queer personages van kleur nam juist af. En voor het derde jaar op rij kwam er in de Hollywoodfilms geen enkel transgender personage. “We absolutely need trans stories told, and the bigger the screen, the more powerful it can be”, aldus GLAAD-voorzitter Sarah Kate Ellis. Gelukkig produceert Hollywood maar een deel van het totale filmaanbod, al is het wel een belangrijk deel. Films als Rocketman of Booksmart zijn enorm belangrijk voor de beeldvorming, net als het gay personage in de komende superheldenblockbuster The Eternals.
In het rapport wordt de representatie zelfs tot achter de komma berekend. Mierenneuken of minutieuze precisie, zeker in de VS is alles beladen nu. In het huidige debat lijkt het soms of film meer een rekenkundige invuloefening is, waarbij de creativiteit en het verhaal ondergeschikt zijn geworden aan bepaalde quota die moeten worden gehaald.
Elke maand een queer film
Wat die getallen betreft: de twee queer films die deze maand hier in de bioscopen te zien zijn, passen perfect in het GLAAD-frame: overduidelijk films met een gay verhaal, maar wel weer over 'gay white men'. Het zijn trouwens ook de eerste bioscoopstappen van OUTTV, die recente filmdistributeur Cinemien inlijfde. OUTTV begint ambitieus: directeur Marc Putman wil voortaan elke maand een nieuwe queer film op het witte doek uitbrengen. Niet echt een fijne tijd om een bioscoopavontuur te beginnen, maar OUTTV denkt in een lange termijn 'roze keten': gewone tv, premium streaming en bioscoop.
Hun eerste film was The Accompanist, die vorige week in première ging. Weliswaar Amerikaans, maar verre van een Hollywoodfilm. Integendeel, het is een klein verteld verhaal over de liefde tussen een oudere pianist die een groep dansers begeleidt en een jonge danser uit diezelfde groep. In het genre zijn absoluut betere films te vinden, maar voor een zwoele zomeravond voldoet The Accompanist prima,
De tweede film, het Zuid-Afrikaanse Moffie, is helemaal een buitenbeentje. We zien hier twee jongens die elkaar in het leger, tijdens de dienstplicht in het Zuid-Afrika van 1981 leren kennen, waarna er een geheime liefde tussen de twee ontstaat. Moffie wil een overduidelijk statement maken: in het land waar homo’s al sinds 2006 met elkaar kunnen trouwen, werden mannen die van mannen houden een paar decennia geleden openlijk gediscrimineerd, vernederd en mishandeld.
“Soms doet Moffie te veel denken aan een artistieke pornofilm”
Moffie is typisch zo'n film waar je het engagement van de maker, de Zuid-Afrikaanse regisseur Oliver Hermanus, elke seconde van de film voelt. Je moet en zal de hele film door het onrecht voelen dat homoseksuele mannen in die tijd in zijn land is aangedaan. Moffie – wat zoveel betekent als flikker of mietje – is een film die zo hard en vaak midden in je gezicht wordt geduwd, dat de boodschap ervan je onmogelijk kan ontgaan. De fysieke en mentale mishandeling van de twee mannen die hun homoseksualiteit moeten verbergen wordt niet alleen in beeld gebracht, maar ook nog eens met uitgebreide dialogen en met zware filmmuziek ondersteund. Hierdoor schiet Hermanus regelmatig zijn doel voorbij. Een meer subtiele aanpak zou de film veel overtuigender hebben gemaakt. Pas aan het eind lijkt Hermanus dat te beseffen. Juist die wat meer ingetogen scènes komen meteen veel harder binnen dan de bakken ellende die eerst over je heen zijn gestort, hoe goed de bedoelingen van de makers ook zijn geweest.
Ook buiten de makers het homo-erotische idee van mannen op een legerbasis soms wel iets te dik uit. Zwetende lijven die in de hete zon aan het sporten zijn, uitgebreide douchescènes met perfect gespierde lichamen, een slaapzaal met rukkende mannen; het doet soms net te veel denken aan een artistieke pornofilm. Op zich is daar niets mis mee, maar je mist soms wat verdieping in de personages zelf, waardoor het letterlijk soms niet meer is dan mooie mannen kijken.
Toch is Moffie vanwege het onderwerp een belangrijke film. Het laat zien dat de apartheid niet de enige zwart bladzijde is die Zuid-Afrika met zich meedraagt. Hermanus stuurt je met een stomp in je maag weer de bioscoopzaal uit. Met zo'n film besef je je weer waarom het goed is dat organisaties als GLAAD blijven onderzoeken hoe Hollywood omgaat met LHBTQ-personages en ons laten zien welke verhalen nog altijd veel te weinig verteld worden. Misschien is het goed ook maar eens zo'n onderzoek voor de Nederlandse filmwereld op te starten.
Omslagbeeld: still uit 'Moffie'
