“Ik draag mijn littekens met trots”

Let op: dit interview bevat details die als schokkend kunnen worden ervaren.

Hoe identificeer jij jezelf?
“Ik ben non-binair. Voor mij betekent dit dat ik me zowel man als vrouw voel. Ik zou het bijna willen omschrijven als een derde gender. Ik ben nu ruim twee jaar aan de testosteron. Die zorgt voor een zwaardere stem, minder brede heupen en iets meer spieren en beenhaar. Op 12 september 2019, nu dik anderhalf jaar geleden, had ik mijn borstoperatie. Sindsdien beleef ik steeds meer geluksmomentjes. Deze zomer ging ik bijvoorbeeld fietsen en droeg ik alleen een T-shirt. Het feit dat de wind dan je shirt laat bewegen en ik eronder niks voel, is echt fantastisch. Voor de operatie heb ik bijna drie jaar een binder gedragen, die mijn borsten platdrukte en waar mijn ribben van kneusden. Medisch gezien ben ik nu waar ik wil zijn; ik voel niet de behoefte om een geslachtsoperatie te ondergaan, want ik heb er geen last van. Wel ben ik nog erg zoekende naar wie ik ben naast mijn transitie. Binnen de trans community noemen we dat een after depression. Je leeft constant naar een bepaald moment toe, zoals wanneer je hormonen mag slikken of een borst- en/of geslachtsoperatie mag ondergaan, maar daarna sta je er ineens alleen voor.”

Hoe verliep voor jouw zelfacceptatieproces?
“Op de middelbare school voelde ik me in de gymkleedkamer bij de vrouwen niet thuis. Ik wist niet waarom, maar ik hoorde daar gewoon niet. Tegelijkertijd dacht ik: een piemel wil ik ook niet. Die gedachten maakten mij angstig. Ik was helemaal niet in balans. Voor mij bestond de mensheid uit mannen en vrouwen, maar ik voelde me geen van beide. Doordat ik ontzettend worstelde met mijn genderidentiteit raakte ik in een depressie. Op mijn veertiende kwam ik uit de kast als lesbienne – vooral omdat ik merkte dat vrouwen die op vrouwen vallen vaak iets mannelijker waren –, maar uiteindelijk bleek dat niet het antwoord te zijn.”

Hoe ben je achter het antwoord gekomen?
“Op mijn zeventiende kreeg ik een relatie met een meisje. Zij vertelde zich niet altijd een vrouw te voelen en was daar helemaal oké mee. Dat klonk zo makkelijk. Ik zei haar dat ik mij herkende in wat ze zei. Zij was de eerste persoon die ik hierover in vertrouwen nam. Een oude basisschoolvriend van haar zat in een besloten Facebookgroep voor trans personen. Ik heb contact met hem gezocht en op dat punt ging er een wereld voor mij open. Toen pas realiseerde ik mij dat er meer dan twee genders zijn, dat het ook anders kan.”

In hoeverre heb je jouw middelbareschooltijd ervaren als een fijne periode?
“Nu ik erop terugkijk, was het voor mij een dubbele periode. School vond ik helemaal geweldig. Ik vond leren leuk en was altijd te vinden bij de docenten. Tegelijkertijd had ik vriendinnen met wie het mentaal niet goed ging. Zij trokken mij naar beneden. Het ging met mij niet lekker en om daar maar geen aandacht aan te hoeven besteden, richtte ik me constant op andermans problemen. Ik cijferde mezelf weg. Lang heb ik gedacht dat ik niks mocht voelen. Dat ik dat niet waard was. Op een gegeven moment ben ik begonnen met zelfbeschadiging, puur om iets te voelen. Ik zie mezelf nog zitten op de grond in mijn kamer. Ik had een kistje met daarin mesjes waarmee ik mezelf verwondde en verband om de wond mee te verzorgen. Uiteindelijk heb ik alle spullen weggegooid. In dat kistje zitten nu schriftjes, waarin ik sinds mijn zestiende schrijf over alles wat er in mijn hoofd omgaat. Het kistje heeft een nieuwe betekenis gekregen.”

Antwoord je mensen eerlijk wanneer ze vragen naar je littekens?
“In die periode hield ik het voor mezelf. Ik verwondde mezelf altijd op plekken die voor niemand zichtbaar waren. Zo heb ik littekens op mijn benen, bovenarmen, borstkas en bij mijn knieën. Mijn moeder vroeg laatst hoe het kon dat ze het nooit had gezien. Ze had het niet kunnen weten. Ik werd op den duur zo goed in liegen. Een masker opzetten ging mij heel makkelijk af.”

Had je ook suïcidale gevoelens?
“Op de middelbare school ben ik heel suïcidaal geweest. De enige persoon die wist hoe het echt met mij ging, was mijn docent Duits: juf Appel. De eerste keer dat ik naar haar toe ging, zei ik niks. Ik liet alleen zien dat ik mezelf beschadigd had. Sindsdien hebben wij elke week gepraat. Ik weet niet waar ik nu zou zijn zonder haar. Zij heeft mij echt gered; ik stond op het randje van de afgrond. We hebben nog steeds contact. Ik ben dankbaar dat zij in mijn leven gekomen is. Zij is de reden dat ik nu maatschappelijke zorg studeer. Uiteindelijk hoop ik aan de slag te kunnen gaan als een vertrouwenspersoon op een school, omdat ik weet hoe belangrijk die voor mij was. Ik hoop dat ik op een dag hetzelfde voor iemand kan betekenen.”

Heb je ooit overwogen uit het leven te stappen?
“Ik heb nooit een zelfmoordpoging gedaan, wel plannen gehad. Achteraf ben ik daar heel blij mee. Gelukkig kan ik nu zeggen dat ik heel blij ben dat ik er nog ben.”

Tekst gaat verder onder foto.

Hoe lukte het jou uit die suïcidale periode te komen?
“Ik voelde me continu somber. Dat verergerde toen ik op mijn zestiende drie weken naar New York ging voor een uitwisselingsjaar. Op een van de laatste dagen heb ik mezelf op de campus beschadigd. Het was heel klein, maar in Amerika nemen ze dat zeer serieus. Ik werd op een brancard per ambulance naar het ziekenhuis vervoerd. Daar moest ik verplicht in gesprek met een verpleger en een psycholoog. Mijn mentor lichtte mijn ouders in. Zij wisten tot dat punt van niets. Ik heb het vertrouwen van mijn ouders destijds ernstig geschonden. Ik heb ze altijd laten denken dat ik als blij kind door het leven ging. Ik vond het in die tijd moeilijk om met mijn moeder te praten. Zij dacht gelijk in oplossingen, maar het enige waar ik behoefte aan had, was een luisterend oor. We hebben samen naar een psycholoog gezocht en die heeft mij geholpen om erbovenop te komen.”

Hoe gaat het nu met je? Zijn die suïcidale gedachten of drang om jezelf te verwonden, ooit teruggekomen?
“Ik ben nog niet waar ik zou willen zijn, maar het gaat de goede kant op. Op de arm met de littekens heb ik het getal 365 laten tatoeëren, nadat ik een jaar clean was van zelfbeschadiging. Dat is nu meer dan twee jaar terug. Mijn littekens maken mij wie ik ben, net als die van mijn borstoperatie. Op dit moment heb ik wel veel last van mijn dwangstoornis. Drie jaar geleden ben ik gediagnosticeerd met OCD (obsessieve-compulsieve stoornis). Ik heb last van dwanghandelingen en routines. Die heb ik nodig om controle te houden over een situatie; zonder raak ik in paniek. Ik ga opnieuw in therapie om die dwang te behandelen. Vervelend, natuurlijk, maar het feit dat ik zelf aan de bel heb getrokken, is al een enorme overwinning. Jaren geleden zou ik dat nooit gedaan hebben. Dan had ik mezelf weer opgesloten. Het is niet altijd even makkelijk, maar ik praat erover. Dat is al een hele verbetering.”

Voel jij je geaccepteerd in Nederland?
“Wij denken vaak in Nederland dat de lhbtq-gemeenschap volledig geaccepteerd is en dat we er dus niets meer aan hoeven te doen. Dat is denk ik onze grootste valkuil. Mijn vriend is transgender; ik ben nu drie maanden met hem samen. Laatst waren we samen in Assen en daar werden we continu nagestaard omdat we hand in hand liepen. Op zich maakt mij dat niets uit; ik ben wie ik ben en je dealt ermee of niet. Maar stel dat er wél iets gebeurt, dan kan ik mezelf niet verweren. Ik ben geen vechter. Het feit alleen al dat ik daarover na moet denken, zegt iets over het niveau van acceptatie. We zijn er nog niet.”

Wat kan er volgens jou in de zorg verbeterd worden?
“De wachtlijsten zijn veel te lang, vooral bij de genderpsycholoog. Als je je nu aanmeldt bij het VU, moet je twee jaar wachten voor een intake. Ik heb daardoor in vier jaar tijd drie mensen verloren aan zelfdoding; het duurt te lang. Vooral nu de reguliere zorg door corona steeds stil komt te liggen, is het belangrijk hen niet uit het oog te verliezen.”

Wat zou je jongeren die kampen met suïcidale gedachtes voor advies willen geven?
“Ik zou vooral willen meegeven de kleine stapjes die je zet te erkennen. Dit worden vanzelf grotere stappen die jou brengen waar je uiteindelijk wil zijn.”

Worstel jij met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat erover. Bel 113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar via 0800-0113.

Beeld: Chris & Marjan

* Mick gebruikt de voornaamwoorden hij/hem