"Ik wist: als ik dit boek niet afmaak, dan houdt het op voor mij"

Het idee voor Sterk als een leeuw begon niet bij David zelf. Drie jaar terug vloog hij in een kritieke toestand met zijn moeder naar Mallorca, voor een korte adempauze van zijn behandeling voor anorexia nervosa. Daar werd hij gebeld door literair agent Marianne Schönbach. “Zij vertegenwoordigt ook Thomas en was een van de weinige mensen die op dat moment van mijn ziekte afwist. Ze moest weten waarom Thomas’ boeken eventueel vertraagd raakten en waarom hij een tijdje minder inzetbaar was. Ik wist dat ze me niet zomaar zou bellen, dus ik besloot op te nemen. ‘David,’ vroeg ze, ‘hoe zou jij het vinden om je verhaal op te schrijven?’. Direct daarna hing ze op. De rest van mijn verblijf heb ik mezelf de vraag gesteld of het een goed idee was en dat was heel gezond. Als anorexiapatiënt was ik 98 procent van de tijd bezig met mijn ziekte, vanaf het moment dat ik die vraag kreeg, zakte dat naar 95 procent. Ik begon weer een stip aan de horizon te zien.”

Eenmaal terug in Amsterdam nodigde Schönbach hem uit voor een uitgebreide ‘lunch’ bij restaurant The Lobby op het Nesplein in Amsterdam. “Al het eten dat we voor mij bestelden ging natuurlijk onaangeraakt terug richting de keuken, maar ze wilde mij ondanks mijn omstandigheden dezelfde behandeling geven als iedere andere auteur. Dat heb ik als heel fijn ervaren. Die middag hebben we het uren gehad over de ziekte en wat die met een mens doet. Twee weken daarna heb ik, samen met mijn ouders, een contract bij haar getekend en ben ik simpelweg gaan proberen mijn verhaal onder woorden te brengen. Een ghostwriter behoorde op dat moment ook nog tot de mogelijkheden – ik ben immers van huis uit geen schrijver –, maar toen ik een stuk of 25 pagina’s bij haar inleverde, zei ze: ‘Het is helemaal duidelijk, jij gaat dit zelf schrijven’.”

David Samwel werd als baby door zijn moeder te vondeling gelegd op de trappen van de Zuid-Thaise tempel Wat Phra Mahathat. Hij was ondervoed en belandde via het ziekenhuis uiteindelijk in een weeshuis, waar hij een kleine twee jaar later werd geadopteerd door Nederlandse ouders, die hem meenamen naar het Gelderse Overasselt. Daar begon David al op jonge leeftijd problemen met eten te vertonen. Naarmate het gevoel van ontheemding steeds meer grip op hem kreeg, ontwikkelde hij anorexia nervosa, een ziekte die hij in zijn boek omschrijft als ‘een sluipmoordenaar’. Het werd het enige wat hem een gevoel van controle gaf. Oktober dit jaar, een klein jaar na de afronding van zijn behandeling, verscheen zijn boek Sterk als een leeuw, waarin hij in verhalende vorm schrijft over zijn ervaringen met adoptie en anorexia.

Soms is je boek confronterend, maar tegelijkertijd heb je je ervaringen heel puur en minimalistisch opgetekend. Het wordt nergens sensationeel.
David: “Ik heb geprobeerd de lezer eerlijk mee te nemen in mijn reis. Ik ken de boekenwereld goed, doordat ik al jaren het publicatieproces begeleid bij Thomas, mijn partner, maar dit was de eerste keer dat ik zelf een boek schreef. Het was lastig om uit de rol van manager te stappen, maar al gauw begon ik plezier te krijgen in het schrijven, het spelen met zinnen, de vorm. Marianne heeft mij met haar aanbod iets gegeven wat niemand mij kon geven: een doel, dat me hielp om uit het dal te klimmen. Ik weet niet of het bewust was, maar door mij dit boek te laten schrijven, heeft ze in zekere zin mijn leven gered. Daarom heb ik Sterk als een leeuw aan haar opgedragen.”

Heb je je ziekte op een andere manier leren begrijpen door erover te schrijven?
“Het was nog basaler dan dat. Om te schrijven moet je nadenken, rechtop zitten, typen. Daar heb je energie voor nodig. Ik at door mijn ziekte net genoeg om in leven te blijven, maar die calorieën gaven me niet genoeg speling om ook iets te ondernemen. Om mijn boek af te kunnen maken, móést ik dus meer eten. Dat is een belangrijk keerpunt geweest in mijn behandeling."

Had het schrijven ook een mentale impact?
“Voordat Marianne me vroeg dit boek te schrijven hield ik al een klein dagboekje bij. Dat was mijn uitlaatklep. Niet eten is zwaar en lastig vol te houden. Op zwakke momenten voelde ik de neiging iemand te vertellen dat ik niet at, maar dan zou er worden ingegrepen. Mijn dagboek werd dus een manier om mijn gevoelens te ventileren. Uiteindelijk heb ik delen van mijn dagboek verwerkt in Sterk als een leeuw.”

Hoe zag je schrijfproces eruit?
“In eerste instantie schreef ik thuis, maar gaandeweg ben ik steeds vaker gaan reizen. Het hielp me om onderweg te zijn, daarmee bleef ik op de een of andere manier meer mezelf. Reizen is eigenlijk een bijzonder slecht idee voor een anorexiapatiënt: het kost veel energie en iedere calorie moet gekoesterd worden, maar mijn behandelaren en naasten zagen dat het me hielp. We spraken wel af dat ik sondevoeding zou krijgen als mijn gewicht onder een bepaald punt zou zakken. Zo hadden zij een zekerheid dat ik niet zou sterven. Een paar kilo afvallen was op dat moment genoeg geweest om voor een hartstilstand of orgaanuitval te zorgen. Het ziekenhuisbed stond al klaar.”

Je beschrijf in je boek hoe je vaak worstelde met het afmaken van zaken, zoals je opleiding. Bestond die angst ook bij dit boek?
“Gek genoeg niet, nee. Of het nu zou worden uitgegeven of niet, ik wilde dit afmaken. Ik wist: als ik dat niet doe, dan houdt het op voor mij. Het sterfgeval bij anorexia is hoog en ik snap wel waarom. Je lichaam gooit op een gegeven moment de handdoek in de ring. Ik kan me goed voorstellen dat mensen zich na de zoveelste terugval gewonnen geven. Je moet veel kracht hebben en geluk met je omgeving.”

In hoeverre heb je Thomas betrokken bij het schrijfproces?
“Ik sprak met de uitgever af dat hij als eerste mijn manuscript mocht lezen en redigeren. Het is zo persoonlijk en het schrijven was voor mij nieuw. Ik wilde een kwaliteitsgarantie en met Thomas aan mijn zijde wist ik dat het goed zou komen.”

Je wilde voorkomen dat je debuut aan zou voelen als 'Nijntjes eerste boekje'.
“Dat zou wat geweest zijn, met een Nijntje die alsmaar magerder wordt. 'Nijntje braakt', ik weet niet of de kinderboekwinkel dat zou durven verkopen. Thomas was een grote hulp, bijvoorbeeld op momenten waar ik vastliep met praktische zaken. De uitgever wilde wel dat hij zich er inhoudelijk nog niet mee zou bemoeien. Ik moest eerst zo eerlijk mogelijk mijn eigen verhaal optekenen.”

Op de cover en schutbladen van het boek zien we foto’s van jou in verschillende stadia van je leven en van de ziekte. Wat was de gedachte daarachter?
“Die foto’s zijn best een strijd geweest. Ik zag zelf een illustratie voor me of een grafisch ontwerp, zodat het verhaal voor zich zou spreken. Ik wilde waken voor effectbejag. Uiteindelijk wist mijn uitgever me te overtuigen van de waarde van die foto’s. Ik merk dat mensen die het boek lezen het fijn vinden een beeld van mij te hebben bij het verhaal. Nu sta ik er helemaal achter.”

Nam Marianne Schönbach in jouw ogen een risico door je dit boek te laten schrijven?
"Achteraf zei ze me het zeker spannend te hebben gevonden. Het risico zat ’m voor haar met name in de kans dat ze het zou uitsturen aan uitgevers en dat niemand zou happen. Ze heeft het verhaal heel selectief uitgestuurd, maar als het niet verkocht was, had ik best een klap te verduren gekregen, terwijl ik er op dat punt fysiek en mentaal al heel slecht aan toe was. Ik ben blij dat ze heeft besloten samen met mij in het diepe te springen.”

Met Sterk als een leeuw schreef je het eerste Nederlandstalige boek over anorexia bij mannen. Waaruit putte jij zelf steun en hulp op het dieptepunt van de ziekte?
“Ik wil niet arrogant klinken, maar ik had mezelf in die tijd een boek als het mijne gegund. Ik geloof in de kracht van verhalen en die zijn er over dit onderwerp niet veel. Ik kwam vooral uit bij lijstjes met tips en blogs van mensen die de ziekte hebben gehad. Het was best een eenzaam ziekteverloop.”

Op welk punt in je schrijfproces deelde je met je omgeving dat je anorexia had?
“Lange tijd wisten alleen intimi ervan af, maar toen bekend zou worden gemaakt dat dit boek op handen was, móést ik het wel breder delen. Ik wilde niet dat mensen er via de media achter zouden komen. Veel mensen gingen ervan uit dat ik last had van de spiegelziekte.”

De spiegelziekte?
“Denk aan reacties als: ‘Maar David, kijk eens in de spiegel, jij bent toch prachtig zoals je bent?’. Daar had ik niets aan. Ik viel niet af omdat ik mezelf te dik vond, ik viel af omdat de inhoud van mijn maag op een gegeven moment het enige was waar ik voor mijn gevoel controle over had.”

Je beschrijft in je boek hoe behandelaren hard moesten zoeken om de oorzaak van jouw anorexia bloot te leggen.
“Ik was een ingewikkeld geval. Er was geen duidelijke angel die ze weg konden halen. Mijn gevoel van ontheemding en mijn ingewikkelde relatie met eten begonnen al zo vroeg dat er geen duidelijk keerpunt was. Op mijn achtste wilde ik al geen traktaties en droeg ik in mijn portemonnee een briefje waarin ik mezelf sommeerde suiker en vet te mijden. Ook gaan jongens over het algemeen agressiever om met de ziekte dan meiden. Ik ging als een machine te werk. Wat me enorm heeft geholpen is een onderzoek van de Universiteit van Londen dat twee jaar terug verscheen. Daaruit werd duidelijk dat anorexia niet alleen een geestesziekte is. Ondervoeding of geboren worden uit een moeder die ondervoed was of veel stress ervoer tijdens de zwangerschap speelt ook een rol bij de kans op anorexia. Daardoor begreep ik mezelf wat beter. Ik was altijd zo bezig met begrijpen waarom ik mezelf dit aandeed, terwijl ik zulke lieve ouders en een lieve vriend heb.”

In Sterk als een leeuw behandel je zware thema’s als adoptie en anorexia, maar je homoseksualiteit komt alleen op een vanzelfsprekende, luchtige manier aan bod. Was dat bewust?
“Ik heb met veel dingen geworsteld in mijn leven, maar mijn homoseksualiteit was daar niet een van. Daardoor komt het nauwelijks aan bod in mijn boek. Ik wilde het onderwerp niet onterecht wegkapen bij mensen die daar wél mee worstelen. Het is Thomas en mij weleens kwalijk genomen dat we ons niet explicieter uitspreken tegen homofobie, maar volgens mij vervullen wij een belangrijke rol door samen een gelukkig leven te leiden. We reizen voor Thomas’ boeken vaak naar landen waar homoseksualiteit moelijker ligt en daar merk ik dat we iets teweegbrengen door compromisloos onszelf te zijn. Thomas schrijft daarbij met grote vanzelfsprekendheid homoseksuele hoofdpersonages in zijn boeken, die niet – zoals vaak gebeurt – al na enkele pagina’s het loodje leggen. Dat we niet met een spandoek op het Malieveld staan, betekent niet dat we niets geven om onze community.”

Hoe houd je jezelf gezond nu het schrijfproces erop zit?
“Dat is best ingewikkeld, ik krijg momenteel nog nazorg voor mijn anorexia. Het risico om terug te vallen blijft bestaan, de truc is om te zorgen dat ik altijd tien stappen vooroploop, zodat het oké is wanneer ik er ineens vier terugval. Ik ben me er heel erg bewust van dat ik nu niet magisch genezen ben, dat de gedachten een onderdeel van mij blijven. Ik heb besloten me eerst maar eens te richten op het herstellen van mijn spierkracht. Ik ben onlangs gaan crossfitten onder begeleiding van een personal trainer. Ik ben 27, maar heb door mijn ziekte letterlijk heel weinig grip op dingen.”

Fantaseer je daarnaast al over een tweede boek?
“Mijn uitgever wil dat heel graag, maar ik zou nog niet weten waarover. Het predicaat ‘schrijver’ voelt nog ongemakkelijk. Een schrijver vind ik iemand die werelden en personages bedenkt; ik heb slechts mijn eigen ervaringen opgetekend. Toch voel ik tegelijkertijd dat het belangrijk is vanuit mijn eigen ervaring te blijven schrijven, maar dit verhaal is voor mij afgerond. Ik wil het niet opvolgen met een slap zelfhulpboek. Daarbij: elk geval van anorexia is anders. De manier waarop ik beter ben geworden kun je niet als blauwdruk toepassen op het ziekteproces van een ander. Dat kan ik niet vaak genoeg benadrukken. Wel denk ik dat het voor iedere anorexiapatiënt waardevol is om een doel te hebben dat losstaat van de ziekte: anders slokt die je hele identiteit op, totdat er niets van je overblijft.”

Sterk als een leeuw (248 pagina’s, Boekerij) is te koop bij de plaatselijke boekhandel of via Bol.com.

Hoofdfoto: Nina Schollaardt