Acteur Tom Prior speelt de hoofdrol in Firebird, een romantisch gaydrama, waarin de jonge Russische soldaat Sergey valt voor een knappe gevechtspiloot tijdens de Koude Oorlog.
Terwijl ik hem opwacht bij het huis van onze fotograaf, komt Tom Prior vrolijk grijnzend aangewandeld, het haar strak getrimd na een bezoek aan de kapper. De hoofdrolspeler van Firebird, over homoromantiek in de Koude Oorlog, maakt zijn keuze uit de kleding die we voor de shoot hebben meegenomen voordat hij de make-up ingaat
Tom is in Dorset geboren en volgde de Britse acteursopleiding RADA. Als hij voor de camera staat, reageert hij uitstekend op de instructies (zoals het een goede acteur betaamt) en langzaam ontspant hij. Af en toe breekt een brutale glimlach door, hij straalt charisma uit. Terwijl ik naar de foto’s kijk wanneer ze op de laptop verschijnen, vraag ik hem of dit zijn eerste magazine-shoot is. Tom vraagt of dat zó duidelijk te zien is. Mijn antwoord is een volmondig nee.
We nemen een korte pauze en Tom zet een muziekje op en vertelt over het uitzoeken van de muziek voor Firebird, de film waarin hij niet alleen de hoofdrol speelt, maar die hij ook mede schreef en coproduceerde. Hij begon er al in 2014 aan te werken.
Firebird is een lhbtq-liefdesverhaal dat zich afspeelt tijdens het hoogtepunt van de Koude Oorlog in het door de Sovjet-Unie bezette Estland. Daar ontmoet de jonge Russische soldaat Sergey (de hoofdrol van Tom) de onstuimige en daadkrachtige gevechtspiloot Roman (een rol van Oleg Zagorodnii) en al snel bloeit er iets moois op tussen de twee. De liefde wordt echter gecompliceerd door Luisa, Sergeys vriendin die tevens secretaresse is van de commandant van de luchtmachtbasis. Er ontstaat een driehoeksverhouding die niemand in de koude kleren gaat zitten.
De film werd lovend ontvangen tijdens internationale film-festivals, waaronder Frameline, het International LGBTQ Film Festival van San Francisco en het Iris Prize LGBT + Film Festival in Cardiff. Begin 2022 volgde de bioscooprelease. Voor Tom is het een opluchting dat de film eindelijk in de bioscoop wordt uitgebracht, zegt hij als we gaan zitten voor zijn interview. “Het heeft zó lang geduurd voor we zover waren. Nu kan iedereen de film eindelijk gaan zien. Het is een lange reis geweest.
In 2014 werd Tom benaderd voor de rol. Wat volgde was een ontmoeting met regisseur Peeter Rebane, die drie scènes met hem opnam. Samen herschreven ze het scenario en benaderden ze investeerders. Het duurde tot 2018 voor ze de benodigde fondsen bij elkaar hadden. Een voordeel hiervan, benadrukt Tom, was dat het hen de vrijheid gaf om het verhaal te vertellen zoals ze wilden – zonder de bemoeizuchtige inmengingen van een investerende studio. De opnames gingen van start in 2018 en heel 2019 stond in het teken van de postproductie. En toen liep het proces in 2020 vertraging op, om voor de hand liggende redenen.
“De kern van het verhaal is wat mensen voor elkaar over hebben om samen te zijn”
Het is de eerste keer dat Tom een hoofdrol te pakken heeft in een film. Ook maakt hij zijn debuut als scenarioschrijver en producent met Firebird. Hij legt uit dat zijn inbreng aan het script organisch tot stand kwam. “Ik begon wat aanbevelingen te doen aan Peeter over hoe we de dialoog konden verbeteren. Hij hoorde me vriendelijk aan. Dat leidde tot meer feedback van mijn kant, waarop hij vroeg: zullen we dan maar samen schrijven?”
Tom beschouwt zichzelf niet als een volleerd schrijver, maar hij heeft altijd interesse gehad in het vak en wist dat hij op zijn intuïtie moest vertrouwen. Hij legt uit: “Waarschijnlijk is de belangrijkste inbreng die ik als schrijver heb gehad, het thrillerelement van het verhaal. Ik wil niet zeggen dat het anders een betere of slechtere film zou zijn geworden, maar het oorspronkelijke idee zou een veel nostalgischere, arthouse-georiënteerde film hebben opgeleverd. Met mijn hulp is het meer een actiethriller geworden.”
Het verhaal van Firebird is grotendeels waargebeurd. Toms personage Sergey is gebaseerd op een man die echt heeft bestaan, Sergey Fetisov, een Rus die tijdens zijn dienstplicht bij de Sovjet-luchtmacht verliefd werd op een piloot genaamd Roman. Hij volgde later een opleiding tot acteur en documenteerde zijn verhaal in de memoires A Tale about Roman. Helaas is Fetisov in 2017 overleden, vlak voordat het Firebird-project van start ging.
Voor zijn dood hebben Peeter en Tom de gelegenheid gehad om Fetisov te ontmoeten en zijn verhaal uit eerste hand te horen. Het spelen van een bestaand persoon brengt grote verantwoordelijkheid met zich mee, vindt Tom. Een van zijn eerder rollen was die van de zoon van wijlen Stephen Hawking, Robert, in The Theory of Everything, een film met Eddie Redmayne in de hoofdrol, over hem later meer. Volgens Tom is het nog net iets moeilijker om iemand te spelen die nog leeft, waarbij hij als voorbeeld House of Gucci noemt, de film van Ridley Scott die de familie Gucci heeft bestempeld als ‘een belediging’.
In het geval van Firebird gelooft Tom dat de echte Sergey blij zou zijn geweest met het eindresultaat. Tijdens hun gesprekken maakte Fetisov duidelijk dat dit een verhaal was over liefde, niet over politiek. Het is echter onvermijdelijk dat de film zal worden bekeken met de politieke geschiedenis in het achterhoofd.
“Het is belangrijk dat films voldoen aan bepaalde criteria van diversiteit”
De film komt op een moment dat de situatie rond lbhtq-rechten in sommige landen eerder verslechtert dan verbetert. “Er is nog altijd een enorme vooruitgang te boeken. Ik ben oprecht geschokt door wat er bijvoorbeeld in Hongarije is gebeurd [de regering in Hongarije breidt de omstreden wet uit die voorlichting over en het weergeven van homoseksualiteit en geslachtsverandering verbiedt in media en op school – red]. Of in Polen, met die ‘lhbt-vrije zones’. We hebben het hier over EU-landen, wat natuurlijk heel erg gek is. Ik hoop echt dat het vertellen van verhalen zoals die in Firebird zorgt voor meer begrip en bewustzijn en dat we mensen diep raken. Dat ze mensen gewoon verliefd kunnen laten zijn op wie ze verliefd zijn.”
Met Firebird wilde Tom nu eens geen film maken die is gebaseerd op trauma, iets wat regelmatig voorkomt in lhbtq-gerelateerde films en series. Hoewel hij dergelijke thema’s belangrijk vindt, kan het ook anders. “Het gebeurt zo vaak dat verhalen eindigen met ziekte en dood, of met zwaar drugsgebruik en ellende. Of een verhaal speelt zich af in een zwaar geseksualiseerde omgeving. Dan denk ik: hoeveel van die verhalen moeten we nog voor onze kiezen krijgen? Wat mij fascineert, zijn verhalen over mensen die bijvoorbeeld relaties aangingen in nazi-Duitsland. Ik wil zo’n bijzonder verhaal vertellen en er dan zijdelings lhbtq-thema’s in opnemen, in plaats van daar de focus op te leggen.”
Hoewel het onderwerp van de film gevoelig ligt, heeft Firebird overwegend positieve recensies gekregen. Er was ook enige negatieve feedback. Een deel van het publiek was ietwat overvallen door het thema, want homoromantiek in de Sovjet-Unie ligt niet bepaald voor de hand, en dan is het ook nog eens een waargebeurd verhaal.
“Het was verbazingwekkend om te zien hoeveel mensen hebben gezegd: ‘Hoe was dit mogelijk?’ Het was onze belangrijkste taak om het originele verhaal, het leven van de echte Sergey, te duiden met uitleg over de sociologische en politieke context van die tijd. Omdat je het originele verhaal hebt gelezen en je jezelf ook afvroeg hoe zoiets mogelijk was”, zegt Tom. “De grootste uitdaging voor ons als schrijvers van de film was: hoe beschrijf je situaties in een tijd dat er geen woorden waren om dergelijke relaties uit te leggen? Je kunt niet zomaar zeggen: ‘Waar hou je van, wat is je voorkeur en wat is je fysieke positie?’ Dat zijn allemaal dingen die in die wereld niet bestonden. Dus was het de grootste uitdaging om de situaties en personages geloofwaardig te maken en niet geforceerd of gekunsteld of sterk geseksualiseerd.
Tom benadrukt dat ook veel mensen verbaasd waren over het feit dat ze het verhaal juist níét vreemd vonden, met name onder het vrouwelijke publiek. “De kern van het verhaal is wat mensen voor elkaar over hebben om samen te zijn. De beste feedback die ik heb gekregen is van mensen die schrijven: ‘Ik maak zelf geen deel uit van deze gemeenschap, maar dankzij deze film zal ik die met meer respect behandelen. Wetende welke beproevingen die heeft moeten doorstaan’.”
Het zal geen verrassing zijn dat de film in Rusland zelf niet best is ontvangen. Tijdens het Internationale Film Festival in Moskou in april 2021 zou Firebird twee keer worden vertoond, maar na negatieve pers was er geen publiek welkom bij de tweede voorstelling. In november verstoorden anti-lhbtq-groeperingen de vertoning van de film tijdens het Side by Side LGBT Film Festival.
“Het laat zien hoe de wereld er voorstaat voor lhbtq’s in Rusland”, zegt Tom, als hij de Russische vijandigheid jegens de film aan de kaak stelt. “Er is een grote groep mensen die niet gelooft dat lhbtq’s bestaan in Rusland, wat bizar en onnozel is. Via onze socialmediakanalen kregen we talloze doodsbedreigingen toegeworpen, met de meest ingewikkelde manieren om ons de dood in te jagen. Dat is echt verschrikkelijk, dus is het maar goed dat we erop konden wijzen dat die film een waargebeurd verhaal laat zien.” Tom geeft toe dat het niet gemakkelijk is om dergelijke bedreigingen naast zich neer te leggen en hoe lastig hij het vindt om dergelijke weerstand het hoofd te bieden. Hij houdt zich daarom vast aan het feit dat er steeds meer landen zijn die vooruitgaan op het gebied van lhbtq-rechten en acceptatie. “Ik word blij als ik mensen van hetzelfde geslacht hand in hand op straat zie lopen, mensen die intimiteit durven te delen. Voor mij is het een cadeau de vrijheid te hebben om je echt te uiten.”
Op dit moment pendelt Tom tussen het Verenigd Koninkrijk en Estland. Hij verhuisde daarheen om onderzoek te doen voor Firebird en woont er op veertig minuten rijden buiten de hoofdstad, Tallinn. Maar het langetermijnplan, zo onthult hij, is om naar IJsland te verhuizen, waar hij een huis voor zichzelf wil gaan bouwen.
Voor het zover is, wil Tom eerst volledig terugkeren naar het VK. Hoewel hij dol is op de natuur in het Baltische land, heeft hij last van de taalbarrière. “Het is een zeer gecompliceerde taal met veertien verschillende naamvallen voor elk woord. 26 zelfs, als het meervoud wordt. En dan wordt het lastig om je uit te drukken, zeker als het gaat over specifieke zaken als filmtaal. Of medische afspraken. Het is een hele uitdaging omdat in het land, dat tot de jaren negentig onderdeel uitmaakte van de Sovjet-Unie, nauwelijks Engels wordt gesproken door de generatie die opgroeide onder het Sovjet-bewind. Maar wat hou ik van de koude winters hier. Het sneeuwt er nu heel hard, het was ongeveer -15 graden toen ik er vertrok. Daar hou ik van.
Iets totaal anders. Het is momenteel een van de hete hangijzers in de film- en tv-wereld: wie zouden de verschillende queer-personages moeten spelen? Als het gaat om de vertegenwoordiging van de lhbtq-gemeenschap in Firebird, concentreert Tom zich op de vraag of hij een personage wel of niet waarachtig weet over te brengen. “Ik weet niet of ik iemand van de transgendergemeenschap waarachtig neer zou kunnen zetten. Omdat ik zelf die ervaring niet heb. Maar als er iets is waarin ik me kan vinden en waarvan ik geloof dat ik een personage naar waarheid kan vertegenwoordigen, dan denk ik dat ik alleen maar mijn best kan doen en hopen dat mensen me geloven”, zegt Tom. “Als acteur ben ik een groot voorstander van het idee: hoe minder je over mij weet, hoe beter. Omdat anders de realiteit, dus wie ik in werkelijkheid ben, mede bepaalt hoe het publiek het personage beoordeelt. Ik voelde niet per se druk vanuit de lhbtq-gemeenschap, het ging mij er vooral om dat ik de waarheid van het verhaal eer aan wilde doen.”
Hierop voortbordurend verwijs ik naar Eddie Redmayne, die samen met Tom in The Theory of Everything speelde. Onlangs kwam hij in het nieuws toen hij opmerkte dat het aannemen van de rol van transpionier Lili Elbe in The Danish Girl ‘een foute beslissing’ was. Wat zou Tom tegen Redmayne hebben gezegd als hij terug in de tijd kon gaan? “Ik zou vragen: heb je het gevoel dat je de ervaring van Elbe zo waarachtig mogelijk kan weergegeven? Vind je van wel, dan zou ik zeggen: doe het. Maar als hij niet gelooft dat hij de situatie naar waarheid zou kunnen spelen, dan zou dat voor mij als acteur een moment zijn om te zeggen: dit is een fenomenaal project, maar ik geloof dat jullie, de producenten, iemand moeten zoeken die het beter kan dan ik.”
Dat gezegd hebbende, waarschuwt Tom dat de controverse rond representatie mogelijk ook tegen lhbtq-acteurs zelf zou kunnen werken. “Ik denk dat het gevaarlijk is om te zeggen dat je alleen homoseksuele acteurs moet casten om homo-personages te spelen. Want wat gebeurt er als de industrie vervolgens wil dat heterorollen alleen nog maar gespeeld mogen worden door hetero acteurs? Begrijp me niet verkeerd, deze discussie speelt al tijden. Tot voor kort hielden acteurs hun seksuele voorkeur geheim in de angst om rollen mis te lopen. Maar ik denk dat deze discussie een hellend vlak is. Een acteur die wel ervaringen heeft met mensen van hetzelfde geslacht, maar zich niet op een bepaalde manier identificeert, kan zomaar de beste persoon voor een rol zijn.” Bij transgender presentatie ligt dat anders, denkt Tom: “Omdat dat zo’n specifieke en persoonlijke transformatie is. Dus ik denk dat je het van geval tot geval moet bekijken en beoordelen.
Volgens Tom is het belangrijk dat films voldoen aan bepaalde criteria van diversiteit. “Maar het moet niet zo zijn dat er dan wordt geroepen: ‘O, die is alleen maar gecast om aan die criteria te voldoen.’ Dus ik denk dat het zeker nodig is om diversiteitsnormen in te voeren, maar alleen als daar evenwichtig mee wordt omgesprongen.” Het is een weloverwogen, intelligente kijk op een netelige kwestie. Maar ik ben niet verbaasd. De hele dag al maakt Tom indruk op me vanwege zijn brede interesses. Of het nu gaat over de financiering van de Amerikaanse Navy SEALs (spoiler alert: hij doet er onderzoek naar voor een verhaal), de vraag of dyslexie een superkracht is in plaats van een belemmering, of de manier waarop de Britse inlichtingendienst GCHQ kijkt naar het oplossen van problemen. Maar Tom is niet alleen maar zwaar op de hand. Ik vraag hem naar de nieuwe James Bond. Nu Daniel Craig zijn rol als 007 aan de wilgen heeft gehangen en de wereld schreeuwt om de onthulling van de nieuwe Bond, peil ik of er enige interesse bestaat.
Homoromantiek in de Sovjet-Unie ligt niet bepaald voor de hand.
“Ik heb altijd al James Bond willen spelen”, zegt hij, stralend van oor tot oor. “Als ze me zouden vragen, zou ik het absoluut doen.” Wat vind je van superhelden? “Als iemand komt met de vraag of ik Batman of SpiderMan wil spelen... Of: ‘Wil je iemand spelen die strijdt tegen duistere krachten?’ Want uiteindelijk doen we dat alle - maal in het leven, we hebben allemaal onze eigen duistere momenten en uitdagingen die we moeten overwinnen.” En hiermee slaat ons gesprek een richting in naar geestelijk welzijn. Een snelle blik op zijn Instagrampagina laat zien dat Tom zeer geïnteresseerd is in meditatie en mindfulness. “De meeste van onze problemen komen voort uit onze overtuigingen over onszelf en de continue stroom aan ruis die ons ervan weerhoudt om in onszelf te geloven”, zegt Tom. “Nadat ik meditatie en mindfulness heb ontdekt, wist ik hoe ik het ware licht kon ervaren. En ik kwam tot het besef dat veel overtuigingen helemaal geen overtuigingen zijn, maar slechts een gedachte.” Om vervolgens in één adem Einstein en Shakespeare te citeren. Ik vraag me af of er íéts is wat Tom niet weet. Maar helaas, er is geen tijd meer om erachter te komen.
Firebird is vanaf 1 september in heel Nederland te zien, met een voorpremière op vrijdag 26 augustus in Cinecenter in Amsterdam.
Tekst: Alastair James
Beeld: Pip
Styling: Sacha Dance
Grooming: Roro Cuenca
