In Norwegian Dream, het zoveelste uitstekende staaltje Poolse new queer cinema, ontdekt arbeidsmigrant Robert zijn homoseksualiteit in een macho milieu. “Dit verhaal is urgent, maar wars van sentimentaliteit.”
Ondanks de jarenlange gure conservatieve wind, is de Poolse queer cinema springlevend. Met de release eind vorige maand van het Pools-Noorse Norwegian Dream wordt deze trend alleen maar sterker onderbouwd.
Regisseur Leiv Igor Devold heeft een levensverhaal dat minstens zo interessant is als het verhaal van de hoofdpersoon uit zijn nieuwe film, waarmee hij op 46-jarige leeftijd zijn speelfilmdebuut maakt. Devold werd geboren in Warschau in een Noors-Pools gezin. Zijn grootvader was vrijbuiter en onderzoeker en streed in 1939 in het Poolse leger tegen de Duitse bezetter. Devold studeerde regie aan de befaamde Polish Film School in Łódź, waar hij les kreeg van enkele grote namen uit de Poolse filmwereld. Op zijn 32ste kreeg hij van het Poolse ministerie van Cultuur een prestigieuze beurs voor jonge getalenteerde Polen, enkele jaren later gevolgd door de ‘Poolse persoon van het Jaar’-prijs in Noorwegen. Tegenwoordig woont en werkt Devold als filmmaker in Noorwegen, waar hij met zijn documentaires talloze filmprijzen in de wacht sleepte. Norwegian Dream, voor een groot deel gefinancierd door het Poolse Filminstituut dat al vele Poolse queer films ondersteunde, lijkt niet minder succesvol te worden.
GEEN PLAATS VOOR QUEER LIEFDE
Het levensverhaal van Leiv Igor Devold staat in groot contrast met dat van Robert, de hoofdpersoon uit Norwegian Dream. Robert (gespeeld door de Poolse acteur Hubert Milikowski), is een ambitieuze 19-jarige jongen die als arbeidsmigrant zijn geluk beproeft in het rijke Noorwegen. Hij komt er, samen met een grote groep andere Polen, terecht in een visverwerkingsfabriek waar hij voor weinig geld shift na shift moet draaien. Voor een flink bedrag moet hij ook nog verplicht een kamer vlak naast de fabriek huren én delen met een andere Pool, een stoere gespierde jongen die door het huis paradeert met weinig kleren aan. Deze stoere kamergenoot maakt bij Robert veel los, niet in de laatste plaats zijn weggestopte seksuele gevoelens voor mannen. Zijn kamergenoot is niet Roberts enige crush. In de visfabriek ontmoet hij Ivar (gespeeld door Karl Bekele Steinland), een jongen die open voor zijn homoseksualiteit uitkomt. Als Robert en Ivar verliefd op elkaar worden, vormt dat voor Robert niet alleen een seksuele bevrijding, maar ook een zware last. In de machowereld van de Poolse arbeidsmigranten lijkt geen plaats te zijn voor zoenende jongens, laat staan voor queer liefde.
“Hoewel soms geforceerd, wordt de opeenstapeling van sociale issues in deze film nergens ongeloofwaardig”
DE NIEUWE QUEERBEWEGING
Leiv Igor Devold is overduidelijk een geëngageerde filmmaker. Norwegian Dream is een opeenstapeling van sociale issues als homofobie, uitbuiting van arbeidsmigranten, de keerzijde van een kapitalistische welvaartsstaat, de gevolgen van genderongelijkheid en gebroken gezinnen, en nog een stuk of wat veelbewogen onderwerpen. Het maakt dat de film meer in de traditie staat van sociaal-bewogen makers als Ken Loach en de broers Dardenne, dan van queer makers als Xavier Dolan of Gus van Sant. De opeenstapeling voelt soms wat geforceerd aan, hoewel het nergens ongeloofwaardig wordt, zeker als je goed kijkt naar de vaak nog schrijnender werkelijkheid. Devolds aanpak en bevlogenheid doen denken aan een deel van de nieuwe queerbeweging die de strijd voor gelijkheid en eigen identiek koppelt aan het verzet tegen racisme, (neo-)kolonialisme, kapitalisme, conservatieve politiek en klimaatverandering.
WARS VAN SENTIMENTALITEIT
“Ik word altijd geïnspireerd door de werkelijkheid om me heen,” zei Devold laatst in een interview. “En ik wil mijn publiek laten huilen, lachen én nadenken.” Dat laatste doet de film zeker. De liefde tussen Robert en Ivar spat van het scherm af. De chemie tussen de twee jonge acteurs tilt de film op veel momenten boven het maatschappelijk engagement uit waardoor je als kijker zelf ook even de realiteit vergeet. Tussen de grauwheid van het kille Noorse landschap, de witte fabriekshal en de rauwe arbeidersmentaliteit laat filmmaker Devold zien hoe de gevoelige en zelfverzekerde Ivar zijn liefde voor drag en voguing langzaam maar zeker met Robert kan delen, zodat er ook bij hem iets van zijn harde buitenkant kan afbrokkelen.
Norwegian Dream is urgent, maar wars van sentimentaliteit. En daarbij mag meteen het Poolse Filminstituut worden geprezen vanwege hun tomeloze inzet om de lhbtiqa+ cinema in het politiek lastige Polen te stimuleren. Waar blijft bloei van de Nederlandse new queer cinema?
Norwegian Dream is nu te zien op Picl en vanaf 9 februari 2024 op Pathé Thuis.
