Draagmoederschap is, zeker voor Nederlandse mannenkoppels, niet de meest eenvoudige manier om aan kinderen te beginnen. Advocaat Kim Smienk, specialist in lhbtq-familierecht, legt uit hoe je dit het best aan kunt pakken.
Bij draagmoederschap wordt een vrouw zwanger met de intentie om het kind na de bevalling 'over te dragen' aan de zogeheten wensouders. Na de geboorte willen de wensouders de verzorging van het kind op zich nemen. Ook willen de wensouders juridisch de ouders van het kind worden. Bij draagmoederschap komt een hoop kijken, zowel emotioneel, praktisch als juridisch gezien. Hierbij daarom een schets van alles waar je mee te maken krijgt als je als mannenstel met behulp van een draagmoeder vader wil worden.
Het is in Nederland strafbaar om bedrijfsmatig te bemiddelen tussen draagmoeders en wensouders.
Hoe vind je een draagmoeder?
Wanneer jullie er op een gegeven moment uit zijn dat jullie vaders willen worden met behulp van een draagmoeder, begint de zoektocht naar een draagmoeder. In contact komen met een draagmoeder wordt door het Nederlandse recht wat lastig gemaakt. In Nederland is het bijvoorbeeld strafbaar om bedrijfsmatig te bemiddelen tussen draagmoeders en wensouders. Wanneer ik vanuit mijn kantoor Kim Smienk Advocatuur & Mediation een draagmoeder aan wensouders koppel, ben ik strafbaar bezig. Ook mag je via social media geen ‘openbare oproep’ plaatsen waarin je aangeeft een draagmoeder te zoeken. En andersom mag iemand die zich wil aanbieden als draagmoeder geen ‘openbare oproep’ op social media plaatsen om in contact te komen met jullie als wensouders.
Hoe komen draagmoeders en wensouders dan met elkaar in contact? In de praktijk zie ik vaak dat wensouders en draagmoeders elkaar 'via via' ontmoeten. Je mag namelijk volgens de wet wel in je eigen sociale kring uiten dat je een draagmoeder zoekt.
Commercieel draagmoederschap is verboden in Nederland
Overigens mag je iemand niet met een som geld overhalen om draagmoeder te worden. Commercieel draagmoederschap is in Nederland namelijk niet toegestaan. Het is wel toegestaan (en gebruikelijk) dat de wensouders onkosten die de draagmoeder maakt voor de zwangerschap vergoeden. Denk hierbij aan medische kosten, kosten voor zwangerschapskleding en oppaskosten voor haar kinderen tijdens de bevalling.
Bij laagtechnologisch draagmoederschap kun je zelf aan de slag, daarbij is geen hulp van een arts nodig.
Hoogtechnologisch en laagtechnologisch draagmoederschap
Wanneer je in contact komt met een potentiële draagmoeder is het belangrijk om te bespreken of jullie voor hoogtechnologisch of laagtechnologisch draagmoederschap willen gaan. Bij hoogtechnologisch draagmoederschap is de draagmoeder zwanger van een kind dat genetisch niet aan haar is verwant. Het kind wordt bij hoogtechnologisch draagmoederschap namelijk verwekt met een eicel van een andere persoon. In dit geval zullen jullie dus ook een eiceldonor moeten vinden. Bij hoogtechnologisch draagmoederschap gaan jullie altijd naar een ziekenhuis of kliniek om de zwangerschap tot stand te brengen.
Bij laagtechnologisch draagmoederschap is de draagmoeder wel zwanger van haar eigen eicel. Het kind dat de draagmoeder na de bevalling zal ‘overdragen’ aan jullie als wensouders is daarom genetisch aan haar verwant. Een zwangerschap kan bij laagtechnologisch draagmoederschap in een ziekenhuis of kliniek tot stand worden gebracht. Maar bij laagtechnologisch draagmoederschap kun je ook zelf ‘aan de slag’. En met ‘aan de slag’ kun je denken aan het doneren van sperma van de wensvaders in een potje. Hierna kan de draagmoeder het sperma met behulp van een spuitje bij haarzelf inbrengen. Op deze manier is er geen hulp van een arts nodig bij het tot stand brengen van de zwangerschap.
Win juridisch advies in voordat de zwangerschap ontstaat.
Win juridisch advies in voor de zwangerschap ontstaat
Bij draagmoederschap komen allerlei regelingen en wetten kijken. Als advocaat zit ik vaak om tafel met wensouders en draagmoeders. Deze wensouders en draagmoeders zie ik het liefst voordat de zwangerschap ontstaat. We kunnen dan namelijk rustig alle kanten van het draagmoederschap met elkaar bespreken en alle afspraken op papier zetten.
Omdat ik vaak met draagmoederschap werk, heb ik goed zicht op alles wat bij draagmoederschap komt kijken. Denk bijvoorbeeld aan verzekeringen voor de draagmoeder. Ook is het belangrijk om stil te staan bij welke kosten er wel en niet aan de draagmoeder vergoed mogen worden door de wensouders. En wat je zeker niet moet vergeten, is het bespreken van de emotionele kant van het draagmoederschap. De afspraken die wensouders en de draagmoeder maken leg ik voor hen vast in een contract dat ik een ‘draagmoederovereenkomst’ noem.
Het juridische deel is helaas niet voorbij zodra het kind geboren is.
Adoptie bij de rechtbank
De wensouders zijn niet automatisch de juridische ouders van het kind. De draagmoeder is volgens de wet namelijk de juridische moeder van het kind. Om het juridische ouderschap over te dragen, is er meestal een adoptieprocedure bij de rechtbank nodig. Let op, ik schrijf 'meestal', omdat er uitzonderingen zijn. Win daarom altijd deskundig juridisch advies in voor een advies passend bij jullie situatie! Zodra het kind geboren is, is het juridische deel dus helaas niet voorbij. Wil je in wat meer detail lezen hoe het ouderschap juridisch gezien geregeld moet worden bij draagmoederschap? Lees dan verder in dit artikel.
Draagmoeder uit het buitenland
Het vinden van een draagmoeder kan moeilijk zijn. Daarom zijn er mensen die uitwijken naar het buitenland. In landen zoals India, Oekraïne en enkele staten in de VS is commercieel draagmoederschap toegestaan. Ik wil iedereen op het hart drukken om hiermee op te passen. Het is niet in alle landen goed gesteld met de omstandigheden van deze draagmoeders. In het buitenland worden soms (jonge) vrouwen uitgebuit om als draagmoeder te fungeren.
Daarbij kun je in de problemen komen op het moment dat je een kind dat geboren is uit een buitenlandse draagmoeder wil meenemen naar Nederland. Het verkrijgen van een paspoort voor het kind kan namelijk een (groot) probleem zijn, wat als gevolg heeft dat je niet met het kind naar Nederland kunt reizen. Ook kan het gebeuren dat Nederland de geboorteakte van het kind niet erkent. Je zult dan ook een heel traject door moeten gaan om dit juridisch goed te regelen. Overigens wil ik hiermee niet aangeven dat draagmoederschap in het buitenland per definitie af te raden is. In de praktijk maak ik ook genoeg gevallen mee waarin het draagmoedertraject in het buitenland netjes is verlopen.
Conclusie
Uit dit artikel blijkt dat er heel wat komt kijken bij de wens om vader te worden met behulp van een draagmoeder. In dit artikel ben ik niet te diep ingegaan op de juridische kant van het draagmoederschap, omdat die voor iedere situatie anders is. Daarvoor raad ik jullie aan al voordat er een zwangerschap ontstaat contact op te nemen voor een kennismaking. Zo zijn jullie goed voorbereid op het traject dat daarna volgt.
Kim Smienk is jurist en familiemediator met een specialisatie in LHBTQ-familierecht. Ze werkt met familievormen die als ‘minder standaard’ worden gezien. Dit doet ze vanuit haar kantoor Kim Smienk Mediation in Utrecht.
