Tegenwoordig hoeven transgender personen zich niet meer te laten steriliseren om hun geslacht wettelijk te wijzigen. Daarmee kan een trans man dus bevallen van zijn eigen kind, al loopt de wet op dit vlak nog hopeloos achter, aldus mediator Kim Smienk, specialist in LHBTQ-familierecht.
In Nederland is er veel ontwikkeling op het gebied van familierecht. Er wordt in de politiek gesproken over meerouderschap en over verbetering van de positie van draagmoeders, maar over de rol van gender in het familierecht hoor je weinig en dat heeft negatieve gevolgen voor transgender personen.
Transgenderwet
Sinds 1 juli 2014 is er in de Nederland de zogenoemde ‘Transgenderwet’. Daarin is vastgelegd dat je vanaf je 16de je geslacht in je paspoort kunt laten veranderen van ‘man’ in ‘vrouw’* en andersom. Voor deze verandering zijn er een aantal vereisten, zoals een verklaring van een deskundige, bijvoorbeeld je behandelend psycholoog.
Voor 1 juli 2014 moest je onvruchtbaar zijn om je geslacht in je paspoort te wijzigen.
Voordat ik iets schrijf over trans mannen die bevallen van hun kind is het belangrijk om de geschiedenis in te duiken. Voordat de Transgenderwet op 1 juli 2014 in werking trad, waren de regels voor het veranderen van je geslacht in je paspoort namelijk als volgt:
- Je moest ongetrouwd zijn.
- Er moesten lichamelijke veranderingen plaatsvinden.
- Je moest onvruchtbaar zijn. Oftewel: wanneer je je geslacht veranderde in je paspoort, mocht je op dat moment niet in staat zijn ooit nog een kind te krijgen of te verwekken.
Onvruchtbaar zijn was dus een vereiste voor het veranderen van je geslacht in je paspoort. Sinds de invoering van de Transgenderwet is dit niet langer het geval en is het dus mogelijk om wettelijk van geslacht te veranderen terwijl je (als trans man) nog zwanger kunt worden en kan bevallen van een kind, of wanneer je (als trans vrouw) nog een kind kunt verwekken.
Trans man krijgt kind… hoe zit dat juridisch?
De Nederlandse wet is (nog) niet zo ver dat er rekening wordt gehouden met het scenario waarin een trans man bevalt van zijn kind. Wanneer een trans man bevalt van zijn kind, wordt hij juridisch niet als de vader, maar als de moeder van zijn kind gezien.
Deze kromme situatie ontstaat door het principe van ‘mater semper certa est’. Dit betekent dat de persoon die een kind baart automatisch de juridische moeder van dat kind is. Deze gedachte is al oud en komt voort uit een tijd waarin er op medisch gebied nog weinig mogelijk was en er weinig tot geen aandacht was voor genderkwesties. In mijn ogen is het hoog tijd om dit principe los(ser) te laten in het Nederlandse familierecht.
Wanneer een trans man een relatie heeft met een vrouw en zijn eigen kind baart, is hier juridisch gezien sprake van lesbisch ouderschap.
Het feit dat de trans man die bevalt van zijn kind gezien wordt als de juridische moeder is niet alleen emotioneel gezien een last, maar zorgt ook op juridisch vlak voor problemen. In Nederland zijn de regels voor man-vrouwkoppels die een kind krijgen bijvoorbeeld anders dan voor vrouwenkoppels en mannenkoppels die een kind krijgen.
Stel dat de trans man een vrouwelijke partner heeft, dan hebben zij voor de buitenwereld een gezin bestaande uit een vader, een moeder en een kind. Maar juridisch gezien is er sprake van lesbisch ouderschap. De trans man wordt immers gezien als de juridische moeder van zijn kind. En deze ‘juridische moeder’ heeft een vrouwelijke partner. Dit zorgt ervoor dat de wetten voor lesbisch ouderschap van toepassing zijn op dit gezin, en niet de wetten voor man-vrouwkoppels.
Trans vrouw verwekt kind… hoe zit dat juridisch?
Voor een trans vrouw die met haar sperma een kind verwekt is de situatie anders. Gezien de kennis dat een trans man juridisch gezien moeder van zijn kind is, zou je verwachten dat een trans vrouw die een kind verwekt juridisch gezien automatisch de vader van haar kind is. Dit is echter niet zo. Zij kan de juridische moeder van haar kind worden, maar zal nooit als de juridische vader worden gezien. Deze trans vrouw kan haar kind bijvoorbeeld erkennen of adopteren om juridisch de moeder van haar kind te worden.
Bij een trans vrouw die een kind verwekt, wordt dus de gewijzigde geslachtsregistratie gevolgd, terwijl dit bij trans mannen niet gebeurt. Dit wordt voor veel ouders ervaren als problematisch en discriminerend. En niet onbelangrijk om over na te denken: zijn deze regels niet nadelig voor het kind zelf? In mijn ogen laat deze kwestie zeker zien dat er qua LHBTQ-rechten nog heel wat te verbeteren valt in het Nederlandse familierecht.
* Ik ben me ervan bewust dat ik in dit artikel schrijf in hokjes door de termen ‘man’ en ‘vrouw’ te gebruiken. Dit doe ik omdat in het familierecht een verschil wordt gemaakt tussen ‘man’ en ‘vrouw’. Ik kijk zelf uit naar een tijd waarin gender minder een rol speelt in het Nederlandse familierecht en dit dus niet meer nodig is.
Hoofdfoto: © Zackary Drucker - The Gender Spectrum Collection
Kim Smienk is jurist en familiemediator met een specialisatie in LHBTQ-familierecht. Ze werkt met familievormen die als ‘minder standaard’ worden gezien. Dit doet ze vanuit haar kantoor Kim Smienk Mediation in Utrecht.
